بازی‌های بومی و سنتی در قاهان

مقدمه: در فرهنگ لغات فارسی بازی به سرگرمی به مشغولیت، تفریح، لعب، کار،ورزش و فریب معنی شده است. زیست شناسان براین باورندکه علاقه‌ی انسان به بازی به کنجکاوی وی درکشف و شناخت محیط اطراف ارتباط دارد و روان‌شناسان نیز می‌گویند نیاز انسان به بازی در حقیقت مصرف انرژی نهفته در وجود اوست و البته جامعه شناسان نیز بازی را وسیله‌ای برای تمرین انسان در زندگی اجتماعی توصیف می‌کنند.برخی بر این باورند بازی خود هنری است که ناشی از فرهنگ و آداب وسنن هر جامعه است. اگر بخواهیم به این مقوله‌، عمیق بنگریم بازی همه نظرات وتعاریف فوق را دربرمی‌گیرد. درکشور پهناور ایران که از تنوع اقلیمی و قوم و قبیله ای خاصی برخوردار است، انواع بازی وسرگرمی رواج داشته و دارد. این بازی‌ها درمراسم عروسی،قبل و بعد از آغاز کاشت و برداشت محصولات کشاورزی، ایام تعطیلی دانش آموزان،ایام عید نوروز، شب نشینی‌ها در روستاها و… اجرا می‌شده. از نوشته‌ها، کتیبه‌ها و نقوش غارها و دیوارها چنین استنباط می‌شود که بازی‌ها درحقیقت نوعی سخن گفتن، انتقال اطلاعات و معلومات،ایجاد و حفظ آمادگی جسمانی برای جنگ‌ها، ایجاد سرور و نشاط، شکرگذاری به درگاه خداوند و … بوده‌است. نکته‌ی مهم این‌که هریک از این بازی‌ها بار فرهنگی داشته‌است. بازی‌ها ویژگی‌های خاص خود را داراست که می‌توان به ابزار و امکانات ،مکان، گستره‌ی بازی ،سن و جنسیت بازی اشاره کرد. یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌ی انسان عصر حاضر به ویژه در کشور ما چگونگی پر کردن اوقات فراغت است.همه ساله به ویژه در ایام تابستان دستگاه‌های اجرایی بسیج می‌شوند تا زمینه‌ی پر کردن اوقات فراغت میلیون‌ها دانش آموز را فراهم کنند. اوقات فراغت تنها به برپایی کلاس‌های درسی و علمی و هنری محدود می‌شود که نزد نوجوانان و جوانان چندان جایگاهی ندارد. جاذبه‌ نداشتن برنامه‌های اوقات فراغت دیکته شده و فاقد روح شادی و نشاط ،عدم وجود امکانات و شرایط لازم برای گذران اوقات فراغت، نبود شناخت اقشار مختلف نسبت به فرهنگ، آداب و سنت‌های گذشته و بازی‌ها و.. باعث شده اوقات فراغت بسیاری از جوانان و حتی بزرگسالان  به بطالت بگذرد. نهادهای فرهنگی و ورزشی نقش بسزایی در شناساندن بازی به مردم دارند. صدا و سیما، تربیت بدنی، میراث فرهنگی، ایرانگردی و جهانگردی وجهاد کشاورزی، آموزش و پرورش و بسیج از مهم‌ترین دستگاه‌های اجرایی هستند که می‌توانند بازی را در قالب همایش‌ها، جشنواره‌ها ، مسابقات و … به مردم و دانش آموزان  بشناسانند. بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد به جز فرهنگ ارشاد اسلامی و صدا و سیما بقیه دستگاه‌های فرهنگی و ورزشی کم‌تر و یا اصلاً به این مهم نپرداخته‌اند.(بازی های بومی)

 همان‌گونه که عنوان شد یکی از ویژگی‌های مهم بازی های محلی و بومی، استفاده از ابزار و امکانات محل زندگی و عدم نیاز به تجهیزات و اماکن خاص است. عمده امکانات و ابزار مورد نیاز بازی‌ها شامل چوب، خاک، سنگ، پارچه،استخوان ،طناب،توپ ،کلاه، کمربند ،شلاق ،گردو،سیب و… می‌باشد که در بیشتر روستاهای ما به وفور یافت می‌شود.

ویژگی دیگر این‌که برای هر گروه سنی بازی‌های خاصی وجود دارد. در مراسم عروسی و اعیاد مذهبی و نوروز بهترین بهانه و زمان برای پرداختن به بازی و سرگرمی در قاهان بوده که متاسفانه خیلی ضعیف شده است.و در حال حاضردر برخی عروسی‌ها به جای پرداختن به بازی‌های زیبا و دیدنی که ریشه در فرهنگ مردم دارد، به موضوعات دیگر پرداخته میشود. 

به هر حال وقت آن رسیده که میراث کهن و به جای مانده احیا شود هرچند که تحولات سریع اجتماعی و نوع تکامل‌یافته زندگی امروزی امکان پرداختن به بازی‌ها را به صورت اولیه به دست نمی‌دهد اما همین که نهادهای فرهنگی به این مهم توجه و زمینه‌ی شناساندن آن را به مردم فراهم کنند، مردم تشنه‌ی فرهنگ اصیل این مرز و بوم خواهند کوشید با این بازی‌ها زمینه‌ی لذت روحی و جسمی خویش را فراهم نمایند. و اینجانب در نظر دارم که تا آنجا که مقدور باشد به معرفی تعدادی از این بازیها بپردازم .

منابع: ـقسمتهایی از مازندنومه

ن: بختیاری

به افرادیکه سایت و ایمیل ندارند و محبت میکنندو نظر میدهند درهمین اعلام نطر پاسخ خواهم گفت.