طراحی و اجرای نمادها و نشانه های عاشورا قسمت اول

خداوند، مؤمنِ پیشه ور را دوست دارد . [رسول خدا صلی الله علیه و آله]

قاهان

صفحه اصلی پیام‌رسان پست الکترونیک شناسنامه RSS Atom پارسی بلاگ پارسی یار

اوقات شرعی

طراحی و اجرای نمادها و نشانه های عاشورا قسمت اول

طراحی و اجرای نمادها و نشانه های عاشورا قسمت اول

طراحی و ساخت علم

علم فلزی

شکل و فرم علم

فرم علم شبیه به صلیب و یا همان بعلاوه(+) می باشد.

جنس

فرمهای اصلی را تیغ میگویند که جنس آنها از فلز (فلز فولادی) میباشد. اجزای دیگر علم از جنس برنج و ورشو میباشد. طلا و نقره نیز در علم برای استفاده در نقوش به کار میرود.

جنس پرنده ها و حیوانات در علم از ورق آهن آب داده می باشد. از فلز برنج آب داده نیز استفاده می شود.

طول

شاه فنر از 2متر تا 80/2 می باشد. طول علمها متغیر است.

20/2 _40/1 _12/1

اجزاء (تیغ)

1_ تـاج تیغ (الله اکبر _ فقط اسامی ا... مورد استفاده قرار میگیرد)

2_ کمـر تیغ

3_ سینـه تیغ

اجزای علم

تیغه _ حیوانات _ صندوقچه که حیوانات و پرندگان روی آن سوار می شود.گویک (کره ای کوچک که تیغه ها بر روی آن به تناسب سوار هستند_ تیغه اصلی بر روی گویک بزرگ و تیغه های کوچک بر روی گویکهای کوچکتر متصل است) کنار هر تیغ دو اژدر قرار می گیرد که پرس شده و جوش می دهند. در زیر تیغه گاهی اوقات ممکن است تبر، مورد استفاده قرار گیرد که حالت برندگی داشته باشد. در بعضی از علمها در زیر شاه فنر از صندوقچه شش پر استفاده می شود.

تصاویر مورد استفاده:

شمایل امام حسین (ع) _ حضرت عباس(ع) _ اسب و نخل مورد استفاده قرار می گیرد.

نقوش

از ترنج یا سرترنج (تاج) _گل_ دست بریده _ پنجه استفاده می شود.

حیوانات مورد استفاده در علم

حاج آقا رجائی می گوید: ( در اصل بر روی علم فقط از سه حیوان: است، شیر و شتر باید استفاده شود چون اسب در روز عاشورا مورد استفاده در جنگ بود. شیر هم در روز عاشورا زمانی که حضرت زینب بر روی تل زینبیه آمد و دیده اش به جسد امام حسین(ع) افتاد، گفت که ای فضه آیا در این سرزمین کسی هست که به ما کمک کند و فضه می گوید: شیری در پشت این کوه هست که شاید به داد ما برسد و حضرت زینب شیر را صدا می زند و شیر تا زمانی که زمین کربلا می رسد خاک بر سرش می ریزد و زمانی که وارد گودال قبله گاه می شود تیرها را با دهانش از بدن امام حسین(ع) در می آورد.( درضمن گفتن این سخنان آقای رجایی حلقه زده و برگونه ایشان روان می گردید). شتر هم اصحاب کربلا را به شام می برد(بعد از شهادت امام حسین (ع). کفتر (کبوتر) هم بوده است چون در روز عاشورا حضرت رباب در سرزمین عاشورا نبود و به علت مریضی که ایشان داشته به این مسافرت نیامده بود، زمانی که حضرت سید الشهداء به شهادت رسیدند، و زمین به لرزه در آمد. کفتر بالش را به خون حضرت سیدالشهداء رنگین کرد و به این ترتیب خبر شهادت امام را برای حضرت رباب برد. مرغ رخ هم همان براق است که حضرت محمد(ص) بر پشتش سوار شده و به معراج رفت.)

معمولاً حیواناتی که در علمها مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از: شیر که همیشه در کنار شاه تیغ (تیغ اصلی) قرار می گیرد و حالت نگهبان دارد.

مرغ رخ در کناره های علم مورد استفاده قرار می گیرد و نگهبان و حافظ کل علم حساب می شود.

طاووس _ قرقاول – شانه به سر_ مرغ_ کبوتر_ شتر _ گوزن _ خروس _ مرغ شاخدار _ گنجشک _ بلبل_ مرغابی _ قوچ _ اژدها (ژدر).

طرز ساخت علم

جنس علمها از فنر است، فنر ها را برش می زنند. حالت فنریت تیغه به خاطر سلام، کرنش و سر فرود آوردن در برابر عظمت پروردگار است.

بر روی تیغه ها معمولاً آیه های قرآن _ و اَن یکاد _ … یک قسمت از زیارت عاشورا و اسم ائمه نوشته میشود، طرز پیاده کردن این اشکال و آیات به این صورت که با ماژیکهای مخصوص می نویسند و تیغه ها را در داخل اسید می اندازند قسمتهایی که با ماژیک نوشته شده اسید بر روی آن تاثیر نمی گذارد و بقیه قسمتها خورده شده و گود می شود (به اندازه یک میلیمتر). این تیغه باید به اندازه 4 سانتیمتر در اسید بماند که به این عمل کنده کاری با اسید می گویند.

امروزه معمولاً یا روی تیغه ها را طلاکوب و یا نقره کوب می کنند و یا اینکه تکه هایی از طلا و یا برنج که روی آنها قلمزنی و یا به صورت مشبک در آمده بر روی. این تیغه ها متصل میکنند.

کنار هر تیغه دو اژدر پرس کرده، جوش می دهند. در زیر تیغه اگر تبر باشد به صورت کنده کاری با اسید تزیین می شود.

تعداد تیغه ها بستگی به کسی دارد که علم را سفارش می دهد. بچه تیغ حالت دو طفلان مسلم را دارد. علم پنج تیغه به عنوان پنج تن می باشد. معمولاً تعداد تیغها باید فرد باشد، چون ما 12 امامی هستیم و یکی از امامان ما غایب است به همین دلیل یک تیغه کم می گذارند.

پرنده ها از جنس ورق آهن آبداده است که یکی یکی برش می خورد و باهم جوش می دهند و بعد سنگ می خورد و روی سینه حیوانات از طلاکوب یا نقره کوب استفاده می شود.

تزیینات روی علم

پرقرقاول به رنگهای سفید، قرمز، زرد… می باشد که معمولاً پرها به رنگ سفید هستند و آنها را رنگ می کنند.

شالهای ترمه و یا طاقه که بر روی آنها سوزن دوزی شده است و به رنگهای سبز، قرمز، صورتی، آبی، مشکی و … می باشد و پس از استفاده در روی علم و قرار گرفتن بر روی آن، علم را از حالت صلیبی خارج می کنند. این تزیینات همراه با تعداد زیادی زنگوله کامل میشود.

در ضمن باید گفته شود که امروزه با استفاده از نخ کاموا، پرمصنوعی نیز ساخته میشود همچنین با استفاده از نخ کش کردن پارچههای نخی پرمصنوعی ساخته و در روی علم مورد استفاده قرار می گیرد.

در علم فرمها و علامتهای مختلفی وجود دارد که هر کدام سمبل چیزی می باشد به شرح زیر:

_ اژدها: در علامتها به عنوان سمبل عقوبت و سرانجام کار فرعون و یزیدیان زمانه و آتش جهنم است که از مار غاشیه نام برده می شود.

_ نقش شیر: گاه به گونه ای سمبلیک نشان از شجاعت و دلیری دارد، در آنجایی که این حیوان با هیبت و قدرت به آرامی در زیر پای امیرالمومنین (ع) آرمیده است. نقش شیر گاهی سمبل قدرت بوده است.

_ تبر: به عنوان یک سلاح قدیمی همواره مطرح است و نقوش مختلفی در هر دوره زینت بخش آن می شود. در مفرغهای لرستان این سلاح با نقش شیر ترکیب می شود که به لحاظ کار برد این سلاح در جنگ ترکیبی منطقی است. در دوران بعدی هر چه که کار هنرمندان بر روی این سلاح بیشتر می شود، کار آیی آن کمتر و بیشتر جنبه ای سمبلیک و تشریفاتی به خود می گیرد. در دوران اسلامی شعاری مذهبی از قبیل نصر من الله … و یا چهره های خاندان امامت بر روی آن نقش می بندد.

_کشکول و تبر: به گونه ای سمبلیک می تواند هم یاد آور جنگ و هم یاد آور حضور جبرئیل در نینوا (به صورت درویشی نزد حضرت سید الشهداء) بوده باشد، چرا که در کاشی کاری مذهبی با چنین تصاویری روبرو هستیم.

_ دست: یکی دیگر از سمبلهایی است که در مراسم عزاداری مشاهده می شود و آن به صورت دست بریده کوتاهی است که بر سر کتل ها و یا بر روی علم قرار می گیرد و در واقع گریز و یاد آوری به حماسه کربلا است، چرا که دست، خود، نماد و تداعی کننده عمل است و در این حیطه این سمبل می تواند تداعی کننده ندای حق جویی(هل من ناصر ینصرنی) باشد که در نینوا سر داده شد و حال آنکه آن ندا از قعر قرون به گونه ای عادی و سمبلیک در بطن این نقش جای می گیرد و برای بینندگان تجسم کننده حماسه کربلا است.

_ پرندگان: از دیر باز برای هنر مندان هر قوم الهام بخش مقاصد هنری ایشان، گاه به شکل نقش و گاه به شکل شعر بوده اند. به طور مثال رقصهای شگفت انگیز و پرواز فصلی در ناها نه تنها در سرودهای اساطیری ایران و چین کهن اثر بخشیده، بلکه شاعرانی چون ویرژیل در غرب و عطار و مولوی در شرق نیز این امر را مورد توجه قرار داده اند. شاعران متصوف، پروازهای طولانی و پر رمز درناها را کنایه ای شایان توجه از پرواز روح به سوی جهان حقیقت گرفته اند و پیروی این پرندگان را از سرکرده شان به هنگام پرواز، قیاسی شایسته برای مالکان راه حق که به دنبال مرشد خود راه می سپارند به حساب آورده اند همانطور که منطق الطیر عطار و امام محمد غزالی نیز بر اساس پرواز پرندگان تنظیم گشته است. از کبوتران نامه رسان در گذشته های دور تا ماجرای کشتی نوح(ع) یاد آور پیام رسانی این پرنده بوده است. همین عقیده و زمینه ذهنی مناسب نزد اقوام مختلف باعث شده تا این پرنده به عنوان سمبل آزادی پذیرفته شود، پرنده ای که پیغام آور سمبل آزادی است.

در حیطه عزاداری و پرده های مصیبت، کبوتران سفید در غروب خونین کربلا از واقعه ای ناگوار خبر می دهند و گویی نقاشان، کبوتران سفید را به کنایه کفن سپید خون آلود یاران، این گونه خون آلود نقش کرده اند. کبوترانی بر سر جنازه ها بر زمین نشسته اند که لحظاتی بعد به سوی سرزمینهای دور پر می گشایند و حامل خبری خونبارند.

_ آهو: همان طوری که در پرده های مصیبت، چند صحنه را در یک تابلو مشاهده می کنیم، در علامتها نیز زمان و مکان، در هم شکسته می شود. مظلومیت و بیگناهی و ظلمی که بر قدیسین رفته است بهانه است برای کار هنرمندان بی ادعا و به همین رو جای تعجب نیست که اگر در کنار صحنه کربلا و جنگ امام حسین(ع) گریزی به مظلومیت امام رضا (ع) زده شود وضمانت آهوی امام هستم (ع) نقش گردد که نقش این حیوان، خود به خود یاد آور مظلومیت و بی گناهی است.

_ مرغ رخ: سمبلی ترکیبی از پرنده به صورت انسان می باشد و به احتمال زیاد همان براق است که در شب معراج مرکوب حضرت رسول (ص) بوده است و بنابراین درعلم سعی شده از وقایع مختلف که درتاریخ اسلام رخ داده است مسائلی آورده شود.

_ شتر: به عنوان محمل کاروان اسرای کربلا بوده است و خود نمادی از مظلومیت امام حسین (ع) در روز عاشورا است. بقیه حیوانات و پرندگانی که در علامتها مورد استفاده قرار می گیرد بیشتر جنبه تزیینی دارند و نماد و سمبل خاصی نمی باشد.

ادامه دارد

کلمات کلیدی :

بختیاری ::: پنج شنبه 86/10/27::: ساعت 12:0 صبح

نظرات دیگران: نظر

لیست کل یادداشت های این وبلاگ