طراحی و اجرای نمادها و نشانه های عاشورا   بخش  دوم  از قسمت اول

علم چوبی

شکل و فرم علم

شکل و فرم این علم شبیه به سرو می باشد به این ترتیب که طرف بالایی آن باریک تر و قسمت پایین آن پهن تر است.

جنس

جنس این علم از چوب سفید که همان چوب درخت سپیدار است می باشد.

طول

در گذشته طول این علم ها پنج متر بوده و از پنج گویک برای ساخت آن استفاده می شده است, ولی امروزه طول این علم ها 3متر و هشتاد سانتیمتر است و از 3 گویک استفاده می شود.

نقوش

از خط که شامل احادیث و اشعار محتشم است ونیز طرحهای سنتی گل و بوته استفاده می شود.

مراحل ساخت

مراحل ساخت این علمها به ترتیب عبارتست از:

خراطی, اتصال گویک, اتصال تخته ها, فرنگی کشی, کرباس کشی, بتونه کشی و صیقل کاری, تقسیم بندی و ته رنگ, واشورزنی, اجرای طرح, قلم گیری به وسیله رنگ سیاه رنگ گذاری, جلا کشی.

طرز ساخت

ابتدا چوبی به اندازه 80/3 که قطر یک سر آن حدود ده سانتی متر و سر دیگر آن هشت سانتی متر می باشد خراطی می کنند و پس از اینکه آن را به سه قسمت در اندازه های 90 سانتی متری تقسیم کرده اند, گویکهایی را که قبلاً برای این کار آماده کرده اند, در فاصله های 90 سانتی متری قرار می دهند و بوسیله میخ آنها را به محور اصلی متصل می کنند, آنها فاصله بین گویکها را با تختهای نازکی که از جنس چوب سپیدار و قطر آن یک سانتی متر است پر می کنند, به طوری که هیچ فاصله ای بین آنها وجود نداشته باشد و پس از این کار برای استحکاک بخشیدن علم, شیارهایی به صورت مایل در حد فاصل تخته ها با اره ایجاد می کنند و داخل آنها را با تخته های نازکی پر می کنند که به این کار فرنگی کشی می گویند. پس از آن, سطوح برجسته تخته ها رنده می کشند تا هم سطح تخته های اصلی شود و به صورت کاملاً صاف و گرد درآید پس تمام سطح علم را با بتونه ای که از مخلوط خاک اره و سریش تهیه شده است می پوشانند, به طوری که سطح علم به علت وجود خاک اره حالت زبری پیدا کند.

پارچه ای را که از جنس کرباس(کتان یا پارچه نخی ) است و به اندازه طول و عرض علم بریده شده در مایع سریش می خوابانند و بعد از آغشته شدن در روی علم می کشند. لازم به تذکر است که به هنگام چسبانیدن پارچه, سطح علم باید زبر باشد و به این عمل کرباس کشی می گویند.

با گچ نرم و سریشم حیوانی خمیری تهیه می کنند و به قطر 4 تا 5 سانتی متر بر روی کرباس می کشند, پس از خشک شدن دوباره آن را مرطوب می کنند و با کاردک تیز لایه مزبور را تراش می دهند تا اینکه سطح کار یکدست شود و سپس آن را صیقل می دهند. مرحله بعدی, تقسیم سطح کار به پنج قسمت است, سه قسمت بزرگ آن طلایی در دو قسمت دیگر را که پر کننده فاصله بین سه قسمت اصلی است, ته رنگ نقره ای می زنند مخلوطی از زرده تخم مرغ و آب قند درست می کنند و روی سطح کار را کاملاً به وسیله این مخلوط آغشته می کنند, به این مرحله از کار گونه کشی می گویند.

طرح مورد نظر را که روی کاغذ کشیده شده است به وسیله سوزن سوراخ می کنند و سپس طرح را در محلهای مورد نظر بر روی علم قرار می دهند و به وسیله گرده ذغال طرح را بر روی علم پیدا می کنند که اثر آن بر روی رنگ طلایی و نقره ای باقی می ماند. سپس با رنگ مشکی شروع به قلم گیری طرحها می کنند و مرحله بعد رنگ گذاری است که هر رنگی در جای مخصوص به خود قرار می گیرد.

رنگهایی که در علم مورد استفاده قرار می گیرد عبارت است:

طلایی, نقره ای, سبز متالیک, لاجورد, صورتی و سفید.

طرحهایی که مورد استفاده قرار می گیرد به این صورت است که : در قسمت های طلایی بالا وپایین علم, حدیث معروفی از یکی از علما مورد استفاده قرار می گیرد:

من بکی او ابکی او تباکی فله الجنه  کسی که بگرید یا دیگری را بگریاند یا شکل گریستن به خود گیرد بهشت برای اوست.(مال السبطین) در دو قسمت نقره ای علم, از اشعار بند اول ترکیب بند محتشم کاشانی و در قسمت (وسط) شکم علم از طرحهای سنتی گل و بوته استفاده می شود. گاهی در بین این گلها آیینه­هایی گرد در شکم علم به کار می برند که این عمل در هنگام نجاری انجام می گیرد.

ادامه دارد